ΕΡΓΑΣΙΑΚΗ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ

 

Η προώθηση της «κινητικότητας» των εργαζομένων, γεωγραφικής, επαγγελματικής και εκπαιδευτικής, αποτελεί στρατηγικό στόχο για την ΕΕ και τις κυβερνήσεις των χωρών - μελών της. Το πρότυπο του εργαζόμενου που μεταφέρεται από χώρα σε χώρα σε αναζήτηση μιας θέσης εργασίας ή πρακτικής άσκησης, που αλλάζει επάγγελμα και κλάδο ανάλογα με τις μεταβαλλόμενες ανάγκες των μονοπωλιακών ομίλων, αφορά εξίσου γυναίκες και άντρες. Στην περίπτωση όμως των γυναικών, η ΕΕ διαπιστώνει μεγαλύτερες καθυστερήσεις και πρόσθετες δυσκολίες που πρέπει να ξεπεραστούν. Ενδεικτική, όσον αφορά το ενδιαφέρον για την αύξηση της κινητικότητας του γυναικείου εργατικού δυναμικού, είναι η Εκθεση της Επιτροπής του Ευρωκοινοβουλίου για τα Δικαιώματα των Γυναικών και την Ισότητα των Φύλων, σχετικά με την εκπαιδευτική και εργασιακή κινητικότητα των γυναικών στην ΕΕ.

 

Ο στόχος για αύξηση της κινητικότητας των εργαζομένων δεν είναι καινούργια υπόθεση αλλά μπορεί κανείς να τον βρει στα ίδια τα θεμέλια πάνω στα οποία έχει χτιστεί η ΕΕ. Ετσι, η Συνθήκη του Μάαστριχτ, ήδη από το 1992, προέβλεπε την ελευθερία κίνησης προσώπων, με άλλα λόγια την ελεύθερη κίνηση εργατικού δυναμικού στην ενιαία ευρωενωσιακή αγορά. Αυτό τονίζει και η Εκθεση της Επιτροπής του Ευρωκοινοβουλίου: «Το δικαίωμα να ζει κανείς και να εργάζεται σε άλλη χώρα της Ευρωπαϊκής Ενωσης συνιστά μια από τις θεμελιώδεις ελευθερίες», σημειώνει και προσθέτει πως «η επαγγελματική κινητικότητα αποτελεί στρατηγικό στόχο της Ευρωπαϊκής Ενωσης, από τη στιγμή που αυξάνει την αποτελεσματικότητα της ενιαίας αγοράς». Η άρση των εμποδίων και η ενθάρρυνση της εργασιακής κινητικότητας απασχολεί σταθερά την ΕΕ, τα κράτη - μέλη της και φυσικά τους επιχειρηματικούς ομίλους, αφού διασφαλίζει την κίνηση της εργατικής δύναμης με βάση τις ανάγκες του κεφαλαίου, ανεξάρτητα από τον τόπο καταγωγής και διαμονής των εργαζομένων.

Οπως επισημαίνει η Εκθεση, «υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ των δύο φύλων ως προς την κινητικότητα των εργαζομένων εντός της ΕΕ, με τους άνδρες να μετακομίζουν λόγω εργασίας ή επαγγελματικής μετάθεσης εκτός έδρας συχνότερα από τις γυναίκες», συγκεκριμένα σε ποσοστό 44% έναντι 27% αντίστοιχα, όπως εκτιμά. Ανάμεσα στα εμπόδια που δυσκολεύουν τη μετακίνηση των γυναικών ώστε να εργαστούν σε άλλες χώρες της ΕΕ από αυτή στην οποία διαμένουν, η Επιτροπή εντοπίζει παράγοντες που σχετίζονται με την οικογένεια, όπως τις σημαντικές αποκλίσεις από το ένα κράτος - μέλος στο άλλο όσον αφορά τα οικογενειακά επιδόματα, τις παροχές παιδικής μέριμνας και τις υπηρεσίες που σχετίζονται με τη φροντίδα άλλων εξαρτωμένων ατόμων. Στο κείμενο της Εκθεσης δεν αποτυπώνεται κανένας προβληματισμός για τις επιπτώσεις της κινητικότητας στη ζωή της οικογένειας και στην ομαλή ψυχοκοινωνική ανάπτυξη των παιδιών της. Κι αυτό παρά το γεγονός ότι οι αρνητικές επιπτώσεις για τα παιδιά υπάρχουν είτε αυτά αναγκάζονται να μείνουν στη χώρα καταγωγής, μακριά από τους γονείς τους, είτε τους ακολουθούν στην εργασιακή περιπλάνηση αλλάζοντας συχνά χώρα και περιβάλλον.

Το ενδιαφέρον της ΕΕ, για τους σχετικούς με την οικογένεια παράγοντες που εμποδίζουν την κινητικότητα, δηλώνει από τη μια την ανάγκη για ένα ελάχιστο επίπεδο υπηρεσιών, προκειμένου να είναι δυνατή η εργασιακή κινητικότητα των γυναικών. Οι όποιες υπηρεσίες δεν παρέχονται δωρεάν ούτε έχουν καθολικό χαρακτήρα για τις εργαζόμενες και τις οικογένειές τους, αλλά κριτήριο για την ύπαρξή τους είναι η διευκόλυνση της απασχόλησης των γυναικών σε όποιο κλάδο ή χώρα και για όσο χρονικό διάστημα τη χρειάζεται το κεφάλαιο. Από την άλλη, οδηγεί στο συμπέρασμα πως σε κάθε κράτος - μέλος οι παροχές δεν πρέπει να αποτελούν «αντικίνητρο», δεν πρέπει δηλαδή να εμποδίζουν την εργασιακή μετακίνηση των εργαζόμενων από χώρα σε χώρα. Αξίζει να υπενθυμίσουμε ότι αυτή η εκτίμηση έχει ήδη διατυπωθεί για το ζήτημα της ιδιόκτητης κατοικίας: Το υψηλό ποσοστό ιδιοκατοίκησης που καταγράφεται στη χώρα μας σε σύγκριση με άλλα κράτη της ΕΕ, χαρακτηρίζεται ως εμπόδιο στην κινητικότητα των εργαζομένων. Με το ίδιο σκεπτικό, μπορεί να μπει στο στόχαστρο κάθε υπηρεσία ή παροχή, όπως για παράδειγμα το δημόσιο σύστημα Υγείας, οι παιδικοί σταθμοί, οι άδειες και τα επιδόματα για τις μητέρες και γενικότερα για τους γονείς, ως παράγοντας που λειτουργεί ανασταλτικά στην κινητικότητα.

Στο κείμενο της Εκθεσης τονίζεται ακόμα ότι «η προαγωγή της εκπαιδευτικής και της επαγγελματικής κινητικότητας των γυναικών μπορεί να συμβάλει στην επίτευξη του πρωταρχικού στόχου της στρατηγικής "Ευρώπη 2020" για αύξηση στο 75% του ποσοστού απασχόλησης των γυναικών και ανδρών ηλικίας 20-64 ετών». Παράλληλα όμως, η Επιτροπή δεν παραλείπει να συνδέσει την κινητικότητα με την οικονομική κρίση και την έκρηξη των ποσοστών της ανεργίας που αυτή συνεπάγεται. Οπως χαρακτηριστικά αναφέρει «λόγω της οικονομικής κρίσης, αποδεικνύεται ακόμη πιο αναγκαία η προσαρμογή της επιλογής απασχόλησης ενός ατόμου σε ό,τι υπάρχει διαθέσιμο στην αγορά εργασίας», ενώ καταλήγει στο συμπέρασμα πως «έχει ζωτική σημασία να βελτιώνεται η προσαρμοστικότητα των γυναικών, στο πλαίσιο μιας αλλαγής επαγγέλματος, στις απαιτήσεις που απορρέουν από τις νέες ευκαιρίες σταδιοδρομίας». Το παρόν και το μέλλον που επιβάλλουν στις εργαζόμενες, τόσο στην καπιταλιστική ανάπτυξη όσο και στην καπιταλιστική κρίση, είναι η περιπλάνηση από κλάδο σε κλάδο, από χώρα σε χώρα, με κριτήριο τις ανάγκες του κεφαλαίου, σε θέσεις εργασίας που μπορεί να είναι εντελώς άσχετες με τις σπουδές και την εκπαίδευσή τους.

Στην αποδοχή και τη διάδοση του προτύπου του «ευέλικτου» εργαζόμενου συμβάλλουν οι αντίστοιχες πρωτοβουλίες της ΕΕ και των κυβερνήσεων που αφορούν το χώρο της εκπαίδευσης. Οπως επισημαίνει το κείμενο της Εκθεσης, «η εκπαιδευτική κινητικότητα βοηθάει στην προαγωγή της επαγγελματικής κινητικότητας», ενώ «τα σχήματα επαγγελματικής κινητικότητας από νεαρή ηλικία διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση των μετέπειτα μεταβολών στην απασχόληση». Ο πρόσφατος θάνατος του Γερμανού μεταπτυχιακού φοιτητή στο Λονδίνο, μετά από 72 ώρες συνεχούς εργασίας στα πλαίσια της πρακτικής του άσκησης στην Τράπεζα της Αμερικής (Bank of America), έφερε στο προσκήνιο τις άθλιες συνθήκες κάτω από τις οποίες «διαπαιδαγωγούνται» να εργάζονται οι νέοι ως πρακτικά ασκούμενοι, με στόχο αυτοί οι όροι δουλειάς να επεκταθούν σε όλη τη διάρκεια του εργασιακού τους βίου.

Η εκπόνηση και υλοποίηση στοχευμένων προγραμμάτων επαγγελματικής κινητικότητας για τη νεολαία βρίσκονται στις προτεραιότητες της ΕΕ, με την Επιτροπή να τονίζει πως τα μέτρα για την απασχόληση των νέων πρέπει να εστιάζουν «στην έγκαιρη εκπαιδευτική και επαγγελματική κινητικότητα των νέων γυναικών». Μάλιστα, η κινητικότητα επεκτείνεται και πέρα από την αναζήτηση εργασίας, στις θέσεις πρακτικής άσκησης, ακόμα και στα προγράμματα κατάρτισης και προβάλλεται στις νέες και τους νέους ως «λύση» στο πρόβλημα της ανεργίας.

Οσο κι αν κάνουν τη ζωή τους λάστιχο για να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις του κεφαλαίου για «ευελιξία», οι γυναίκες των λαϊκών στρωμάτων δεν πρόκειται να βρουν διέξοδο από την ανεργία και την ανασφάλεια. Η κινητικότητα και η περιπλάνηση με πυξίδα τις ανάγκες των μονοπωλιακών ομίλων θα οδηγεί πάντα στη μεγαλύτερη κερδοφορία των επιχειρήσεων και στη συρρίκνωση των δικών τους δικαιωμάτων. Το πρότυπο της εργασιακής και εκπαιδευτικής κινητικότητας είναι ένας ακόμα λόγος για να πάρουν οι εργαζόμενες, οι άνεργες, οι νέες γυναίκες τη θέση τους στη Λαϊκή Συμμαχία, που θα ανοίξει το δρόμο για μια κοινωνία στην οποία η ανεργία θα εξαλειφθεί και θα εξασφαλιστεί το δικαίωμα όλων στη σταθερή και μόνιμη δουλειά με δικαιώματα, στη δημόσια δωρεάν Παιδεία και τεχνική - επαγγελματική εκπαίδευση.